Author Topic: Planifikimi afatmes�m dhe afatgjat� dhe lidhjet me buxhetin (Read 850 times)

Albani · « **on:** October 30, 2010, 21:41:01 GMT »

Deshiroj te hap diskutimin e pare n� gjuh�n shqipe me disa shembuj t� marr� nga dokumentet strategjike afatmesme dhe afatgjata t� shteteve si� jan�: Estonia, Kroacia, Shqip�ria dhe n� fund Kosova. T� gjitha k�to p�r t� paraqitur nj� pasqyr� t� m�nyr�s s� planifikimit afatgjat� dhe afatmes�m n� k�to shtete. Nuk do t� p�rqendrohem n� shifra, por do t� p�rqendrohem n� koncepte t� planifikimit, t� cilat n� Kosov� i shoh si jo t� q�lluara p�r t� arritur efekte optimale t� shpenzimeve. P�r k�t� m� �sht� nevojititur shqyrtimi i dokumenteve t� ndryshme t� planifikimit afatmes�m dhe afatgjat�, t� shteteve t� lart�p�rmendura.

Do t� filloj nga Estonia. Planifikimi i tyre afatmes�m-afatgjat� p�rb�het prej kat�r viteve dhe p�rputhet me mandatin e tyre t� qeveris�. P�r aq sa kam mundur t� gjej, aktualisht si plan baz� kat�rvje�ar �sht� programi i qeveris�. Nj� prej q�llimeve/synimeve/objektivave sa i p�rket sektorit t� arsimit �sht� si vijon:

�   Deri 2010, t� rritet pjes�marrja n� �Arsim p�r t� Rritur� (arsim profesional) nga 6% deri n� 12,5%. (Programi p�r periudh�n 2007-2011)

Menj�her� mund t� gjejm� se n� vitin 2008 jepet pasqyra e performanc�s p�r tre tremujor�t e par� t� atij viti, dhe p�r k�t� q�llim/synim/objektiv, kemi si m� posht�:

   Rezultati mesatar p�r tre muajt e par� t� vitit 2008 �sht� 9,4%.

Pra q�llim/synim/objektiv� e e thjesht�, e matshme, specifike, dhe shum� i qart� sa i p�rket lidhjes s� buxhetit dhe politik�s.

Sa i p�rket Kroacis�, nj� vend t� cilin e kam vizituar, ��shtja e planifikimit afatmes�m nuk �sht� qendrore, pra n� nivel t� qeveris�, por n� nivel t� ministrive sektoriale p�rmes Planeve Zhvillimore 5 vje�are (s� paku aq kam mundur t� gjej) q� p�rputhet me shtrirjen e rekomanduar nga shum� autor� t� njohur p�r strategjit�. N� Planin Zhvillimor 2005 � 2010, si objektiva zhvillimore p�r sektorin e arsimit jepen si m� posht�:

�   Deri n� 2010, t� rritet shkalla e regjistrimit n� institucionet parashkollore nga 43% sa �sht� aktualisht n� 60%
�   Deri n� vitin 2010, t� rritet pjes�marrja e f�mij�ve n� institucionet parashkollore nga 96% n� 98%.

Edhe k�tu gjejm� formulime t� thjeshta t� thjeshta, t� matshme, specifike dhe shum� t� qarta sa i p�rket planifikimit afatmes�m.

N� Shqip�ri, sa i p�rket planifikimit afatmes�m dhe afatgjat� t� arsimit, gjejm� Strategjin� Komb�tare t� Arsimit 2004-2015 e cila �sht� gjith�p�rfshir�se dhe shum� e p�rgjithshme (nuk u p�rq�ndrova shum� n� k�t� p�r shkak t� p�rmbajtjes s� p�rgjithshme), dhe pastaj Strategjin� Komb�tare t� Arsimit Parauniversitar 2009 � 2013. N� k�t� strategji gjejm� objektiva 4 vje�are t� zb�rthyera n�p�r vite ku nj� shembull kemi m� posht�:

                                                                           2007                                            Objektivat p�r Shqip�rin�
                                                            Shqip�ri             Mesatarja                        2009         2011     2013
Numri mesatar i or�ve p�r vit                                                     p�r EU
              �   7-8 vje�                                 570                    750                                600           660        750
              �   15 vje�                                  780                    900                                800           850        900
Numri i dit�ve t� m�simit                                  167                    185                                175           180        185
Numri i jav�ve t� m�simit                                  35                      37                                  35            36          37

Pastaj, kjo strategji zb�rthehet tutje n� prioritetet afatmesme t� paraqitura n� Planin Buxhetor Afatmes�m ku secila prej tyre ka nd�rlidhje apo efekt drejtp�rdrejt� apo t� t�rthort� n� arritjen e objektivave t� strategjis� 4 vje�are. P�r m� shum�, t� nj�jtat zb�rthehen tutje n� Planin e Integruar t� Ministris�.

Sa i p�rket dokumenteve strategjike n� Kosov�, kemi programin e Qeveris� q� �sht� shum� i p�rgjithsh�m dhe KASH-in, mir�po n� raste t� caktuara kemi edhe strategji t� sektor�ve ku si shembull do t� marr� nj� objektive strategjike t� sektorit t� arsimit q� ka t� b�j me arsim gjat� t�r� jet�s.
� Arsimi t�r�jet�sor dhe zhvillimi i resurseve njer�zore.

Kjo paraqet nj� formulim t� p�rgjithsh�m jospecifik, jo t� matsh�m, e q� duke marr� parasysh se i t�r� KASh-i p�rmban� formulime t� tilla shohim se prej nga rrjedh vler�simi n� PEFA, citoj, �Dokumenti i KASH paraqet deklerat�n e misionit dhe p�rshkrimin e situat�s ekzistuese dhe synimet/q�llimet, mir�po k�to nuk jan� uniforme sa i p�rket cil�sis� dhe qart�sis�.

Mendoj se v�mendja nga formulimet cil�sore (kualitative) duhet t� kaloj� n� formulime sasiore t� cil�sive apo me fjal� t� tjera n� outpute apo si� njihen n� Shqip�ri produkte. Mir�po, ajo �ka m� brengos dhe t� cil�n do ta ndaj k�tu n� form� t� pyetjes �sht� - A mendoni se sistemi �dual budgeting� q� ekziston n� Kosov� do t� mund t�i b�j ball� prioriteteve cil�sore t� shprehura n� m�nyr� sasiore? - duke marr� parasysh se nga shembujt e lart�p�rmendur shohim se se, nd�r t� tjerash, ka objektiva/q�llime/synime t� cilat nuk kan� t� b�jn� me investime kapitale mir�po kan� ndikim t� konsideruesh�m n� zhvillim. (shih synimin/objektivin/q�lllimin e Qeveris� t� Estonis�).

Arjeta · « **Reply #1 on:** November 11, 2010, 13:39:14 GMT »

Kosova eshte nje shtet i ri dhe eshte mese normale qe te kete mangesi te llojit qe keni permendur ju. Edhe ne Shqiperi, ne fillim te viteve 2000, kur u permendje njerezve qe Objektivat qe ata paraqisnin duhet ti benin SMART (Specifik, te Matshem, te Arritshem, Realist dhe Te kufizuar ne kohe), te shikonin si te habitur. Viti i pare qe PBA eshte bere si ushtrim ishte viti qe tregoi pikerisht mungesen e vizionit te njerezve.
Pastaj me perseritjen e ushtrimit u kuptua qe berja SMART e Objektivave u sherbente vete njerezve qe te dinin se cfare po benin dhe si duhet te vepronin ne te ardhmen.
Pra, per mua Kosova duhet te filloje me procesin, pasi sa me shpejt te filloje, aq me shpejt njerezit do ndergjegjesohen qe berja SMART e Objektivave do i ndihmoje ata ne punen e tyre te perditshme. Kur them njerezit, nenkuptoj administrata dhe politikeberesit.

Arsimi eshte nje fushe qe, per mendimin tim, eshte shume e thjeshte per tu perkthyer ne Tregues te matshem, pasi kemi te bejme me shkolla, me nxenes te regjistruar, me nxenes qe mbarojne shkollen fillore dhe fillojne shkollen e mesme dhe pastaj kalojne ne sistemin universitar. Per me teper Kosova ka hedhur nje hap qe duhet pershendetur, qe eshte Akreditimi i Universiteteve qe ishte i domosdoshem per te eliminuar kaosin ne Arsimin e Larte (sic eshte akoma ne Shqiperi ku nuk ngeli lagje e Tiranes pa pasur nje Universitet privat!!!!).

Albani · « **Reply #2 on:** December 04, 2010, 21:25:26 GMT »

Un� morra si shembull dokumente t� planifikimit afatmes�m t� disa shteteve, nd�rsa Sektori i Arsimit �sht� zgjedhur rast�sisht. T� nj�jt�n gj� do t� mund ta b�ja edhe p�r sektor�t tjer�. Sa i p�rket shtetit t� ri, un� mendoj se proceset e planifikimit n� Kosov� t� cilat jan� futur n� p�rdorim nga zeroja (viti 2000, 2001, 2003) kan� qen� p�rpar�si n� krahasim me proceset e vendeve t� tjera, p.sh. Shqip�ria, Kroacia. Personalisht kam pasur rastin t� vizitoj� k�to dy vende, dhe n� nj�r�n prej tyre na �sht� th�n� sa me fat jeni q� keni filluar prej zeros, sepse ata ende p�rdornin sistemet e vjetra dhe as qe tentonin t� mendonin p�r v�shtir�sit� q� do t'i hasnin me rastin e fillimit t� procesit p�r nd�rrimin e tyre.

Un� m� shum� p�r k�t� faj�soj imponimet nga "shkolla" t� ndryshme, q� jan� mund�suar nga m�nyra "sui generis" e funksionimit t� Kosov�s prej vitit 1999, dhe vazhdon edhe sot. Si shembull mund t� marr� periudha t� ndryshme, nj�ra prej tyre 2003-2006 ku planifikimi afatmes�m �sht� b�r� n� kuad�r t� dokumentit MTBF, dhe udh�zimeve q� buxheti vjetor t� jet� n� harmoni me politikat e paraqitura n� at� dokument. Pastaj, vjen nj� shkoll� tjet�r dhe fut n� p�rdorim dokumentin MTEF. K�tu hyn edhe p�rkrahja sipas "shkollave" t� ndryshme e q� sot ka rezultuar me koncepte dhe terme t� ndryshme t� planifikimit n� dokumentin aktual MTEF. Aty mund t� gjenden objektiva, synime, caqe, objektiva strategjike, var�sisht se me cilin sektor kemi t� b�jm�. Pastaj ekzistojn� objektivat n� nivelin e investimeve individuale apo projekteve t� investimeve (mos t� harrojm� q� investim quhet edhe blerja e kompjuter�ve). Pastaj ka "outcomes", "outputs", "results" e kshtu me radh� e t� gjitha k�to e kan� b�r� pun�n aq komplekse, sa q� n� m�nyr� t� vazhdueshme ka vler�sime p�r munges� kapacitetesh, ku kapacitetet jan� m� se t� zhvilluara n�se marrim parasysh k�t� kompleksitet por t� zhvilluara n� drejtim t� gabuesh�m. E gjith� kjo ka b�r� q� p�rpjekjet t� p�rqendrohen panevoj� n� at� se a t� quhet synim, objektiv�, cak se sa n� at� n�se synimi, objektivi, caku duhet t� jen� "SMART".

K�shtu q� ajo �far� mbetet �sht� nj� vullnet p�r nj� koordinim t� "shkollave" t� ndryshme nga qeveria p�rmes krijimit t� sistemit t� planifikimit, q� n� Shqip�ri quhet SPI ku do t� vendosej baza gjith�p�rfshir�se e koncepteve t� planifikimit, s� bashku me veglat e p�rshtatshme, q� do t� siguronte masa t� unifikuara t� matjes pavar�sisht "shkoll�s" s� p�rfshir�.

Jolanda · « **Reply #3 on:** December 12, 2010, 22:21:24 GMT »

Mua me pelqen debati lidhur me planifikimin afatmesem dhe lidhjen me buxhetin. Nisur nga eksperienca ime ne Shqiperi dhe ne Kospve duke marre shkas nga diskutimi i filluar midis dy kolegeve te mi, do doja te vija theksin ne domosdoshmerine e planifikimit afatmesem per vendet tona, sidomos e lidhur me procesin e integrimit europian. Kohet e fundit kam bere nje tour ne te gjitha ministrite e linjes se Kosoves per ti asistuar ne procesin e hartimit te Planit te ri Te Partneritetit Europian per vitin 2011. Ajo c'ka kam vene re ne Kosove eshte mungesa e nje lidhjeje te qarte ne terma financiare, te dokumentave dhe programeve strategjike per Kosoven me MTEF dhe buxhetin.

Shpesh ne dokumentin e PVPE-se hasen aktivitete te perfshira te cilat nuk mbeshteten as ne MTEF apo sic njihet ne Kosove KASH, dhe as ne buxhetin vjetor. Mos lidhja e aktiviteteve te natyres strategjike sic jane ato qe perfshihen ne PVPE, me KASH apo me buxhetin, nuk ben gje tjeter vecse ndermarrjen e disa angazhimeve te cilat me gjithe vullnetin dhe deshiren e mire qe te realizohen nuk perbejne gje tjeter vecse disa angazhime te cilat nuk kane gjasa te realizohen duke rezultuar te jene as me shume e as me pak "unfunded commitments". Dhe angazhimet e marra ne rast se nuk lidhen me kornizat financiare nuk mund te realizojne, duke ndikuar keshtu edhe ne nje nivel mosrealizimi te programeve kaq te rendesishme sic eshte PVPE.

Per mua eksperienca shqiptare e buxhetimit bazuar ne outputet duhet te futet sa me shpejt ne Kosove ne menyre qe te permiresohet procesi i planifikimit te buxhetit.

Arjeta · « **Reply #4 on:** January 04, 2011, 15:43:17 GMT »

Pik�risht Landa kjo ishte ajo q� un� po i thosha Albanit. Nuk ka t� b�j� me shkollat e ndryshme, sa ka t� b�j� me p�rcaktimin e termave dhe p�rkthimin e sakt� t� tyre n� shqip.N� strategjit� e p�rmendura nga Albani jepej nj� shembull q� ilustron pik�risht at� q� po thonim. N�qoft�se Objektivi i rritjes s� p�rfshirjes s� f�mij�ve n� arsimin e detyruar nuk mb�shtetet me buxhet, at�her� ngelemi thjesht� n� kuadrin e ZDokumentave Strategjik� t� shkruar bukur, por (shpeshher�) t� pamb�shtetur me buxhet.
Pra duhen lidhur t� gjitha hallkat, por edhe p�r mua hapi i par� �sht� lidhja e politikave me buxhetin.

Albani · « **Reply #5 on:** January 07, 2011, 22:25:31 GMT »

Edhe une mendoj se buxhetimi i bazuar ne outpute eshte �el�si i lidhjes s� politikave me buxhetin, q� do t� ndikonte edhe n� p�rmir�simin e notave p�r disa indikator� t� PEFA-s�.
Un� sa p�r ilustrim t� shkollave t� ndryshme, bashkangjes Udh�zuesin p�r Proceset e Planifikimit dhe t� Buxhetit, q� �sht� tentimi i par� p�r unifikimin e koncepteve t� planifikimit dhe q� paraqet nj� lloj kompromisi nd�rmjet "shkollave" t� ndryshme q� i kam p�rmendur m� her�t.

Author Topic: Planifikimi afatmes�m dhe afatgjat� dhe lidhjet me buxhetin (Read 850 times)

Albani

Planifikimi afatmes�m dhe afatgjat� dhe lidhjet me buxhetin

Arjeta

Re: Planifikimi afatmes�m dhe afatgjat� dhe lidhjet me buxhetin

Albani

Re: Planifikimi afatmes�m dhe afatgjat� dhe lidhjet me buxhetin

Jolanda

Re: Planifikimi afatmes�m dhe afatgjat� dhe lidhjet me buxhetin

Arjeta

Re: Planifikimi afatmes�m dhe afatgjat� dhe lidhjet me buxhetin

Albani

Re: Planifikimi afatmes�m dhe afatgjat� dhe lidhjet me buxhetin